Door de energietransitie en de huidige prijsontwikkelingen spreken we van een snel veranderend energielandschap. Door deze snelle veranderingen wordt flexibiliteit als een cruciale factor gezien. Zowel voor efficiënt beheer van de elektriciteitsvoorziening als ook om grip te krijgen op de eigen kostenontwikkeling als afnemer van elektriciteit. Met flexibiliteit bedoel ik het vermogen om jezelf of een systeem aan te passen aan een veranderende situatie. In deze blog verkennen we de mogelijkheden.

Kenmerken veranderend energielandschap
Het belangrijkste kenmerk van de huidige veranderingen is de opkomst van hernieuwbare energiebronnen. Om de CO2-uitstoot terug te dringen, wordt steeds meer zon en wind ingezet voor het opwekken van energie. Alleen zijn deze bronnen afhankelijk van weersomstandigheden en hierdoor variabel in hun opwekking. Op zonnige en winderige dagen neemt het aanbod aanzienlijk toe, terwijl het op bewolkte en windstille dagen afneemt. Dit leidt tot uitdagingen in het handhaven van een stabiele stroomtoevoer en het heeft een grote invloed op de prijsontwikkeling.

Een ander kenmerk is het tekort aan transportcapaciteit op de elektriciteitsnetten, waardoor in vrijwel geheel Nederland congestie is ontstaan. Deze congestie breidt zich op alle netvlakken (van hoogspanning tot laagspanning) uit en treft, naast bedrijven, ook steeds meer huishoudens. Congestie is aan de orde voor zowel afname als teruglevering van elektriciteit. Verder valt op dat opwek van elektriciteit meer en meer decentraal plaatsvindt. In een fors aantal gevallen levert dat congestie op.

Congestie wordt ook veroorzaakt door ‘van gas af’. Niet alleen consumenten zijn hiermee bezig. Ook bij bedrijven zien we steeds meer elektrificatie van bedrijfsprocessen door de komst van warmtepompen en e-boilers. Daarnaast neemt elektrisch vervoer ook steeds meer toe. Niet alleen personenvervoer, ook het vrachtverkeer vraagt in een steeds grotere mate netcapaciteit.

De rol van flexibiliteit
Welke rol kan flexibiliteit nu spelen? Er zijn meerdere kansen te verzilveren als je jouw eigen elektriciteitsgebruik of opwek, flexibel kan inzetten. In onderstaande tabel zien we deze mogelijkheden afgezet tegen de kenmerken van het veranderende energielandschap en welke acties erbij horen. 

Je hebt als aangeslotene op het elektriciteitsnet meerdere mogelijkheden op het gebied van flexibiliteit Je verlaagt je eigen energiekosten door hiervan gebruik te maken. Daarnaast draag je bij aan een stabiel elektriciteitsnet en een duurzamere energievoorziening. Alle acties beginnen met inzicht. Door inzicht te krijgen in je eigen energieverbruikspatronen herken je mogelijkheden voor flexibiliteit. En kan je maatregelen nemen om de energie-efficiëntie te verbeteren. Het verminderen van onnodig verbruik helpt om flexibiliteit te bereiken. Ook het inzetten van energie-intensieve processen op de momenten van goedkope en/of volop beschikbare hernieuwbare energie helpt daarbij. Inmiddels bestaat ook de mogelijkheid om realtime of neartime energiedata te presenteren. Dit levert inzicht op en laat zien waar de mogelijkheden tot flexibiliteit te vinden zijn. Dit is de basis voor de volgende mogelijkheden:

• Productieprocessen aanpassen
  Met het inzicht zijn ook productieprocessen te optimaliseren op basis van de beschikbaarheid van goedkope of hernieuwbare energie., Zo verlaag je je energiekosten. Je kunt ook kosten besparen door op de momenten van hoge vraag naar of lage beschikbaarheid van (duurzame) energie je processen aan te passen of af te schalen. Het is sowieso verstandig om je eigen pieken zo laag mogelijk te houden om de kosten van jouw contractcapaciteit te beperken. Daarnaast help je de netbeheerder met een stabiel energienet door piekbelasting te voorkomen.
• Opslag
  Installeer een energieopslagsysteem, waarbij voor elektriciteit de batterij het meest bekend is. Batterijen maken het mogelijk om bij een overvloed en/of gunstige prijs de elektriciteit op te slaan en dit op een gunstiger moment te gebruiken. Hierdoor speel je optimaal in op het elektriciteitsaanbod en kan je je energiekosten verlagen. De batterij is een kostbare investering en heeft vele businessmodellen. Onderzoek goed of een batterij bij jouw bedrijfsvoering past. Een goede overweging is noodzakelijk. Naast batterijen zijn er ook mogelijkheden om elektriciteit om te zetten in warmte en deze in een warmtebuffer op te slaan voor later gebruik.
• Sturing van vraag en aanbod
  Dit zijn energieproducten of -programma’s die een energieleverancier of netbeheerder aanbiedt. Deze programma’s sturen op het verminderen van energieverbruik op momenten van:
  • hoge vraag naar of lage beschikbaarheid van duurzame energiebronnen;
  • en/of in het geval van congestie.

  Als deelnemer ontvang je signalen wanneer het elektriciteitsnet onder druk staat. Je kunt ervoor kiezen om bepaalde processen te vertragen, niet-kritische belastingen uit te schakelen of over te schakelen op lokale energieopwekking of opslag.

• Virtuele energiesystemen
  Tot slot zijn er diverse virtuele systemen, waarbij de mogelijkheid bestaat om op diverse manieren de bovenstaande punten te combineren. Het meest bekende virtuele systeem voor het invullen van flexibiliteit is te vinden in een zogenaamd Energie Management Systeem (EMS). Er zijn diverse uitvoeringen en aanbieders van deze systemen.

Conclusie
Kortom: flexibiliteit is van vitaal belang voor een duurzame, veerkrachtige en ook betaalbare energievoorziening. Het speelt een cruciale rol in het omgaan met de beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen. Samenwerking is belangrijk voor een stabiele energievoorziening. Zeker als grootverbruiker van energie kan je een grote bijdrage leveren aan het bevorderen van flexibiliteit in de elektriciteitsvoorziening. Met inzicht en analyse krijg je een goed beeld van de mogelijkheden waar flexibiliteit binnen jouw bedrijfsvoering toegepast kan worden:

• Het op- of afschalen van jouw (productie)processen;
• Mogelijk toepassen van energieopslagsystemen;
• Maak gebruik van de energieprogramma’s van netbeheerder en/of energieleverancier;
• Laat jouw energievoorziening sturen door een Energie Management Systeem (EMS).

Op deze manier verlaag je niet alleen je eigen energiekosten, maar benut je flexibiliteit in de stap naar een efficiënter en duurzamer energiesysteem. Zo ben je voorbereid op de toekomst.